Oorsprong van Pesach

Het verhaal gaat dat de Israëlieten vierduizend jaar geleden in Egypte als slaven werkten aan de gebouwen van de farao’s. Hun leven was zwaar en onrechtvaardig. Daar kwam verandering in toen Mozes hun leider werd. Hij vroeg de farao om zijn volk te bevrijden, maar die weigerde dit keer op keer. Uiteindelijk stuurde God tien verwoestende plagen over Egypte.

Bij de tiende plaag doodde God alle eerstgeboren kinderen van de Egyptenaren. God spaarde daarbij de kinderen van Israël en ging “over” hun huizen heen. Ari legt uit: “Dit verklaart meteen de naam van de het joodse paasfeest. Pesach – in het Engels Passover – betekent in het Hebreeuws min of meer overslaan.”

Pas na de tiende plaag liet de farao het joodse volk gaan. De Israëlieten vertrokken daarbij zo gehaast dat het brood dat zij bakten voor onderweg geen tijd had om te rijzen. Ze namen platte, niet gerezen broden mee: matzah.

Matzah

Belangrijkste gebruiken tijdens Pesach

“Met Pesach herdenken joden de bevrijding uit Egypte”, vertelt Ari. “Alsof ze teruggaan in de tijd waarin hun voorouders ongerezen brood aten, mogen joden op Pesach geen gegiste producten consumeren. En ze mogen ze ook niet in huis hebben. Geen brood, geen koekjes en ook geen bier. In plaats van brood eten ze matzah: plat brood dat zonder rijsmiddelen wordt gemaakt. Het is een essentieel onderdeel van het feest, omdat het de haast symboliseert waarmee de joden Egypte verlieten.”

Pesach begin bij zonsondergang en duurt acht dagen lang, net als het Loofhuttenfeest (Sukkot) dat in de herfst wordt gevierd. Beide feesten zitten precies zes maanden uit elkaar en markeren de afsluiting van het landbouwjaar in de herfst en de start van de lente in het voorjaar.

“Maar de aanloop naar Pesach begint vijf weken van tevoren”, verduidelijkt Ari. “Dan maken joden hun huis van grondig schoon en verwijderen ze elk spoor van gist (chametz). Deze lenteschoonmaak eindigt met twee bijzondere rituelen. Eerst verstoppen kinderen overal in huis ingepakte broodkruimels. Papa moet ze dan in het donker zoeken met een kaars. De volgende ochtend verbrandt het gezin de kruimels.”

Op de eerste twee avonden van Pesach vindt de seder plaats, een belangrijk diner dat familie en vrienden samenbrengt. Ari: “Hierbij wordt een

soort draaiboek gevolgd: de haggadah. Het beschrijft de rituelen van Pesach en bevat ook teksten en liedjes over het verhaal van de Joodse slavernij in Egypte en de uittocht uit Egypte. Tijdens de seder eten joden speciale gerechtjes en ondermeer groenten die ze in zout water dopen als symbool voor de tranen van de slaven. Iedereen krijgt maar liefst 4 glazen wijn, of druivensap. Ook zoeken kinderen naar een stuk verstopte matze in ruil voor een cadeautje.”

Pesach wordt gekenmerkt door:

• Verbod op het bezitten en eten van gist of zuurdesem (chametz)
• Verwijderen van producten met gist of zuurdesem uit het huis (biur chametz)
• Uitgebreide ceremoniële avondmaal aan het begin van het feest (seder)
• Eten van plat ongerezen brood (matzah)
• Een stuk matzah verstoppen voor de sedermaaltijd (afikoman)

Pesach in Antwerpen

Pesach is één van de belangrijkste joodse feesten dat ook 20.000 Antwerpse joden uitgebreid vieren. In april 2020 waren bijeenkomsten voor Pesach door de COVID-19-maatregelen niet mogelijk. Maar niets hield de Antwerpse joden tegen om Pesach samen te vieren. Ze gingen massaal op hun balkon en in hun deurgat staan en zongen en baden zo op veilige afstand toch in groep. Op 16 april 2020 kon je in de Jacob Jacobsstraat het lied ‘Chasal Seder Pesach’ horen dat je dankzij het FelixArchief kan herbeluisteren.

Als je geïnteresseerd bent in de joden in Antwerpen en hun manier van leven, nodigen wij je uit om mee te gaan op een wandeling door de joodse buurt van Antwerpen. Het is een kans om meer te weten te komen over de joodse gemeenschap in Antwerpen en om hun tradities en gewoontes beter te begrijpen.