Duik in de joodse feestdagen met gids Ari
In september beleefden de Antwerpse joden een aaneenschakeling van Joodse feestdagen. Om meer te weten te komen over deze feestdagen, spraken we met gids Ari, een echte kenner van de Antwerpse Joodse gemeenschap. Hij vertelde ons over Rosh Hashana, Yom Kippur en Sukkot, joodse feestdagen die allemaal in september en oktober plaatsvinden.
Dag, Ari, laten we beginnen met Rosh Hashana, ook bekend als Joods Nieuwjaar, dat halverwege september plaatsvond. Wat houdt dit feest in?
Gids Ari: Rosh Hashana is het begin van het Joodse jaar. Het is een vrolijk feest waarop het nieuwe jaar wordt gevierd door “een sabbat te houden”. Joden komen dan samen met hun familie om lekker te eten en drinken. Daar horen een aantal speciale rituelen bij. Ze dopen bijvoorbeeld appels in honing, eten granaatappelpitten en bestrooien hun brood met honing in plaats van zout. Zo wensen ze elkaar een zoet nieuw jaar toe.
Ik hoorde dat sommige joden naar het Stadspark gaan tijdens Rosh Hashana. Wat doen ze daar?
Gids Ari: Dat klopt, dat is tashlikh. Dat is een mooi ritueel op de tweede avond van Rosh Hashana. Joden gaan dan naar een plek met stromend water. Ze strooien kruimels of steentjes in het water om hun zonden symbolisch af te werpen. In Antwerpen doen ze dat massaal aan de vijver in het Stadspark.
Rosh Hashana heeft ook een hele spirituele kant, niet?
Gids Ari: Absoluut. Voor religieuze joden is Rosh Hashana een tijd van introspectie. Ze denken na over wat ze goed of fout hebben gedaan en vragen om vergeving aan God en aan elkaar. Op deze dag bepaalt God je lot. Je hebt wel nog tien dagen om hem er alsnog van te overtuigen om genadig te zijn. Het finale oordeel van God volgt pas op Yom Kippur.
Dat brengt ons naadloos bij Yom Kippur. Wat kan je ons vertellen over deze feestdag?
Gids Ari: Yom Kippur is de heiligste dag in het Joodse jaar. Dan vasten joden. Ze bidden ook uitvoerig en ze zoeken verzoening met God. Ze zeggen eigenlijk “sorry” voor hun fouten en vragen om vergiffenis. Het is een intense spirituele beleving voor joden. Opvallend is dat Yom Kippur heiliger is dan de sabbat. En het gaat gepaard met strenge regels. De orthodoxe jood mag bijvoorbeeld geen leren schoenen dragen. Hij toont zo respect voor de heiligheid van de aarde. In Antwerpen zie je dan veel joden met basketsloefen of croqs op straat lopen.
Interessant! Kan je meer vertellen over de rituelen tijdens Yom Kippur?
Gids Ari: Natuurlijk! Yom Kippur begint met het gebed “Kol Nidrei”. Daarmee vragen joden om al hun beloftes aan God ongeldig te maken, zodat ze met een schone lei kunnen beginnen. Tijdens de dag volgen dan intensieve gebeden en tonen ze berouw. De dag eindigt met het blazen op de shofar, de ramshoorn. Dat markeert het officiële einde van Yom Kippur.
En daarna volgt Sukkot, het Loofhuttenfeest?
Gids Ari: Jep. Sukkot is een vrolijk feest waarbij de joodse gemeenschap herdenkt hoe de Israëlieten in loofhutten in de woestijn verbleven na hun uittocht uit Egypte. In Antwerpen, net als in andere Joodse gemeenschappen, bouwen mensen hun eigen sukkah, een loofhut. Je ziet ze soms aan de straatkant, maar vaak zitten ze verscholen: op balkons, daken, in tuinen en op parkeerplaatsen. Sommige zijn heel creatief gemaakt, bijvoorbeeld met een dak dat open kan boven een stukje van de woonkamer. De sukkah moet aan bepaalde regels voldoen. Het dak moet bijvoorbeeld van natuurlijke materialen zijn gemaakt en het moet een beetje open zijn, zodat je de sterren kan zien. Als het regent mag je wel een doorzichtig zeil gebruiken om droog te blijven. De loofhut wordt verder mooi versierd met slingers, lichtjes en tekeningen.
En welke andere rituelen horen bij Sukkot?
Gids Ari: Een ander leuk aspect van Sukkot zijn de “vier soorten”: loelav (palmboomtakken), hadass (mirte), arava (wilgentakken) en etrog (citrusvrucht). Ze worden gebruikt voor speciale rituelen in de sukkah en in de synagoge. Vlak voor Sukkot kan je deze dingen kopen in verschillende winkeltjes in de Antwerpse joodse buurt. Vooral de etrog, de gele vrucht die lijkt op een citroen, kan heel duur zijn. Dat komt omdat er strenge regels zijn voor wat een goede, koosjere etrog is.
Hoelang duurt sukkot?
Sukkot duurt samen met de twee aansluitende feesten (sjemini atseret en simchat Torah) negen dagen. De eerste en laatste twee dagen van Sukkot zijn net als sabbat een rustdag. Dan doen de joden geen gewoon werk en nemen ze de tijd om te bidden en na te denken. Op de dagen daartussen mogen ze wel werken, maar ze eten en drinken de hele periode in de loofhut. Aan het einde van Sukkot is het Simchat Torah, het Feest van de Torah. Dat is een heel vrolijke viering waarbij de joden dansen met Torah-rollen. Zo sluiten ze uitbundig een periode af van diepe spirituele betekenis.
Bedankt, Ari, dit was erg interessant!
Gids Ari: Graag gedaan. Het was fijn om over deze joodse tradities te vertellen. Ik hoop dat dit interview mensen kan inspireren om meer te leren over en eventueel eens deel te nemen aan de wandeling door de joodse buurt van Walking in Antwerpen, een tour die ik en andere gidsen heel graag begeleid!